Có những chuyện nói đi nói lại cả
trăm lần vẫn chưa hết chuyện để nói. Hay vẫn có người không hiểu. Câu chuyện di
dân Mỹ chính là một trong những chủ đề đó.
Vấn đề di dân đã là cái ‘gân gà’ của
Mỹ, nuốt không được, nhả không xong, ít nhất là từ thời TT Reagan. Tình trạng tại
Tijuana đã leo thang tới mức
khủng hoảng mà chưa ai rõ kết cuộc sẽ ra sao.
Trước hết, ta coi qua tin thời sự mới
nhất.
Khoảng hơn 3.000 dân, hầu hết từ Honduras,
băng Guatemala và Mexico, đã tới tỉnh Tijuana, sát biên giới Mỹ, bên kia San
Diego. Trong những ngày tới, chính phủ Mễ ước tính có thể sẽ có tới hơn 10.000 người. Có tin cho biết có thể tới hơn 14.000 người. Chưa kể theo thăm dò của Gallup,
ít nhất 5 triệu người các xứ
Trung Mỹ cho biết đang theo dõi các nhóm này và sẽ chạy theo ngay nếu các nhóm
‘tiên phong’ này được nhận vào Mỹ. Chỉ cần môt phần mười thực hiện ý định thì
ta cũng sẽ thấy nửa triệu dân trung Mỹ tràn qua Mỹ.
Chính phủ Mỹ đã huy động 2.100 Vệ Binh Quốc Gia và 5.200 quân nhân
chính quy ra gác biên giới, cộng với cảnh sát biên giới và cảnh sát địa
phương. Đụng độ đã xẩy ra khi nhiều nhóm
‘thanh niên xung phong’ đã leo rào, kéo hàng rào giây kẽm gai, liệng đá hay vác
gậy đánh cảnh sát, khiến cảnh sát đã phải bắn hơi cay –tear gas- để giải tán họ.
Cửa khẩu San Ysidro đã bị đóng cửa một thời gian mấy tiếng đồng hồ, không ai được
qua lại, kể cả dân Mỹ và Mễ hợp pháp.
Về phiá Mễ, thị trưởng Tijuana ban
bố tình trạng ‘khủng hoảng nhân đạo quốc tế’ cho tỉnh. Chưa kể chi phí 30.000
đô mỗi ngày, Tijuana còn bị đe dọa bởi nạn băng đảng, trộm cướp, bệnh hoạn, và
ma tuý trong đám di dân này. Ông thị trưởng này cũng cho biết Tijuana đang cần
dân lao động, sẵn sàng đón nhận cỡ 5.000 người ở lại, cung cấp việc làm và giúp đỡ ban đầu. Nhưng dĩ nhiên chẳng ai
nhận.
Có tin hai chính phủ Mỹ và Mễ đang
điều đình và dường như Mễ đã chấp nhận để đám người này ở bên đất Mễ trong khi
chờ đợi.
TT Trump khẳng định sẽ không chấp
nhận việc mà ông gọi là “xâm lăng” của đám di dân này và sẽ ngăn cản bằng mọi
giá. Trong khi TT Trump nói cứng thì lạ lùng thay, những cái miệng ồn ào nhất trong
đảng đối lập DC tuyệt đối im hơi lặng tiếng. Các ông bà to mồm như Nancy
Pelosi, Chuck Schumer, Maxine Waters, cả Kamala Harris và Cory Booker cũng đều
ngậm tăm hết. Thống đốc Cali Jerry Brown và thống đốc tân cử Gavin Newsom cũng
nín khe.
Bây giờ ta bàn về vấn đề luật và
nguyên tắc.
Theo luật hiện hành, di dân muốn
xin tỵ nạn phải đến văn phòng di trú tại biên giới nộp đơn xin, được chấp nhận
sơ khởi vì có lý do chính đáng theo luật Mỹ thì mới được cho vào đất Mỹ tạm trú
hay tạm giam, chờ quyết định cuối cùng của tòa di trú Mỹ. Nếu được chấp nhận, sẽ được trả tự do vào sống
trên đất Mỹ, dần dà theo đúng thủ tục, thành công dân Mỹ. Nếu không, sẽ bị trục
xuất. Hiện nay, Mỹ đang cứu xét trung bình 100 đơn sơ khởi một ngày, 10.000 người sẽ cần
3-4 tháng. Ngoài ra, còn có hơn 700.000
đơn xin tỵ nạn ứ đọng đang được các tòa cứu xét. Ưu tiên dĩ nhiên cho số đơn
này. Nghiã là đám di dân mới sẽ chờ khoảng vài ba năm trong trại tạm giam là
ít.
TT Trump mới đây, ra sắc lệnh xin tỵ
nạn hợp pháp chỉ áp dụng cho những người đã ở Mỹ hay đang xin vào Mỹ hợp lệ, có
quyền xin ở lại đúng theo luật lệ hiện hành, theo những tiêu chuẩn đã có từ lâu như bị đàn áp về
chính trị, tôn giáo, hay cũng có thể được nhận vì lý do nhân đạo khi an toàn cá
nhân bị đe dọa vì bạo lực gia đình (bị chồng đánh đập) hay vì bạo lực trong môi trường sống (băng đảng
hoành hành); và được ở trong khi chờ phán quyết của Tòa Di Trú. Dĩ nhiên là sắc
lệnh đã bị phe cấp tiến khởi tố ngay tại thành phố cấp tiến nhất của Mỹ, San
Francisco, với một ông quan tòa cấp tiến do TT Obama bổ nhiệm, Jon Tigar. Ông
tòa này bác bỏ ngay sắc lệnh của TT Trump vì theo ông, vi phạm luật do quốc hội
ban hành, cho phép di dân bất hợp pháp cũng được quyền xin tỵ nạn.
Trên căn bản, ông tòa Tigar có lý phần nào. Luật cho phép những di dân lậu
khi bị bắt, được quyền xin tòa cứu xét để khỏi bị trục xuất ngay, gọi là
‘defensive petition against removal’. Tuy nhiên, diễn giải của ông tòa có tính
quá bao quát. Luật viết ra cho những trường hợp bị bắt có thể bị trục xuất
ngay, cho phép nạn nhân được quyền khiếu nại, xin không bị trục xuất
(against removal). Ông tòa Tigar diễn giải tất cả mọi di dân bất hợp pháp đều
có quyền xin ở lại hết dù chưa bị bắt hay bị đe dọa trục xuất.
Hiện nay có khoảng 12 triệu
di dân lậu đang sống tại Mỹ. Nhưng hầu hết khối người đó chẳng ai đủ tiêu chuẩn
để xin tỵ nạn vì đều là đi kiếm job chứ chẳng ai bị đe dọa an toàn cá nhân hay
bị đàn áp chính trị hay tôn giáo gì. Thực tế mà nói, sẽ chẳng có anh di dân lậu
nào xin tỵ nạn kiểu này vì có xin cũng không đủ tiêu chuẩn để được chấp nhận.
Không anh nào ngu dại chạy ra hô “ông ơi, tôi ở bụi này”.
Tóm lại, quyết định của ông tòa thực sự chẳng giúp mấy anh di dân lậu đang
sống tại Mỹ, nhưng lại tạo ra một hiểu lầm khổng lồ bị khai thác mạnh. Thông điệp
cho những người đang chờ ở Tijuana: cứ làm ẩu tràn vào Mỹ bất hợp pháp, thì sau
đó vẫn được ông Tigar cứu xét cho tỵ nạn. Đây chính là điều khiến TT Trump nổi
trận lôi đình. Trump gọi đây là phán quyết không có ‘common sense’, lý lẽ bình
thường không có, diễn giải luật một cách máy móc mà không nhìn thấy hậu quả vô
lý. Trên thế giới này, không có xứ nào có luật cho phép dân làm chuyện
bất hợp pháp hết, nhưng đó lại là cách diễn giải méo mó của phe ủng hộ di
dân và mấy tay đầu nậu buôn người, muốn lừa gạt dân Trung Mỹ.
Bất kể căn gốc di dân vào Mỹ là gì,
lý cớ gì, tóm lại, tất cả vẫn chỉ vì nước Mỹ này đã trở thành một thứ ‘thiên đường’
của cả nhân loại. Trong khi oái ăm thay, cả thế giới nghe theo TTDC chửi nước Mỹ
của Trump là xứ của thượng tôn da trắng, kỳ thị cả thế giới, xứ của súng đạn giết
người như đập ruồi, thì cả triệu người trên thế giới vẫn mơ được đi Mỹ. Thậm
chí như ta đang thấy, còn dùng võ lực, đánh lộn với cảnh sát để được vào sống
trong cái địa ngục trần gian đang bị một ‘hung thần kỳ thị nặng’ cai trị theo
kiểu ‘độc tài đảng trị’.
Một là cả thế giới điên hết rồi.
Hai là cả thế giới chẳng ai tin những xuyên tạc của TTDC.
Sự thật là bất kể mọi chỉ trích,
nghiêm chỉnh hay phe đảng, nước Mỹ vẫn là cái xứ tốt nhất thế giới, tuy không
thể hoàn hảo. Không phải mới đây, mà đã từ … ngày lập quốc rồi. Từ hồi nào đến
giờ, nước Mỹ là nước khó vào nhất. Muốn xin vào, bất kể là đi làm ăn, du lịch,
học hành hay chữa bệnh, đều phải bị phỏng vấn, thi cử, đủ thứ mới được cấp chiếu
khán, ngoại trừ dân của một nhúm quốc gia phần lớn là Âu Châu và cường quốc
kinh tế Á Châu như Nhật, Nam Hàn, Singapore,... Vậy chứ đi khắp thế giới, chỗ
nào có tòa đại sứ Mỹ là chỗ đó thiên hạ xếp hàng cả ngày trời để xin chiếu khán.
Tại sao thiên hạ lại đổ xô đến Mỹ
như vậy? Không kể những trường hợp đặc miễn như trường hợp của dân VN sau 75, được nhận vào Mỹ theo quy chế tỵ nạn
chính trị, rồi sau đó quy chế nhân đạo, còn dân thế giới muốn vào Mỹ chỉ vì lý
do kinh tế. Từ dân Âu Châu, đến Á Châu đến Nam Mỹ, tất cả bị thu hút vào Mỹ vì
đồng đô la. Các doanh gia Âu Á muốn qua Mỹ vì có nhiều cơ hội kinh doanh hơn, dễ
kiếm tiền hơn. Dân các xứ nghèo, chậm tiến, luôn nhìn thấy lương một tháng ở Mỹ
bằng lương cả năm của họ, chỉ mong có việc làm ở Mỹ, xài một phần, một phần gửi
về quê nhà nuôi cả họ. Đó chính là thực tế của vấn đề.
Khi ông Trump tranh cử rồi đắc cử tổng thống, ra lệnh siết chặt chế độ di
trú thì bong bóng di dân lậu xì hơi một thời gian đầu. Số di dân tìm cách vượt
biên giới vào Mỹ giảm mạnh, một số đang sống bất hợp pháp thậm chí bỏ về nước
vì sợ bị bắt nhốt. Nhưng phong trào chạy qua Mỹ lại tăng vọt mạnh không lâu sau
đó. Vì hai lý do:
-
Thứ
nhất, nhiều tiểu bang do đảng DC kiểm soát ra luật An Toàn Di Trú, Sanctuary
Law. Luật này tiêu biểu cho chính sách mỵ dân, đi kiếm phiếu để cứu sống đảng
DC. Luật này đã bị mấy tay đầu nậu trung và nam Mỹ, chuyên nghề chở di dân lậu
vào Mỹ, khai thác và xuyên tạc tối đa cho dân nghèo, ít hiểu biết, giải thích
đó là cánh cửa mở toang cho di dân lậu, sẽ được các tiểu bang này hoan nghênh
và bao che, chống lại chính sách khắt khe của TT Trump. Đây là thông điệp cực kỳ
hấp dẫn cho dân nghèo trung Mỹ, khuyến khích họ ào ào chạy vào Mỹ. Chỉ cần vượt
qua biên giới, kể cả bằng bạo lực là xong, gạo nấu thành cơm, sẽ được sanctuary
law bảo vệ.
-
Thứ
nhì, kinh tế Mỹ đang phát triển mạnh, công ăn việc làm đầy rẫy, có chỗ tỷ lệ thất
nghiệp đã xuống thấp đến mức nguy hiểm, thiếu nhân công. Ai cũng nghĩ qua Mỹ kiếm
việc rất dễ, lương rất cao, nên ai cũng muốn đi. Đây là một hậu quả không ngờ của
chính sách kinh tế thành công của TT Trump.
Câu hỏi lớn nhất dĩ nhiên là tại
sao một cường quốc như Mỹ mà không giải quyết được cái vấn nạn từ hơn nửa thế kỷ
qua.
Tổng thống CH Reagan là người đầu
tiên tìm cách giải quyết, ký sắc lệnh ân xá tất cả trẻ con di dân lậu đang sống
với bố mẹ tại Mỹ. Sắc lệnh được coi như tiền thân của DACA của TT Obama. Ông phải
ra sắc lệnh vì quốc hội khi đó chống mạnh vì miả mai thay, DC khi đó nắm đa số chống
mạnh vì sợ CH lấy mất phiếu cử tri gốc Mễ.
TT Clinton, đại bại trong bầu cử giữa mùa 1994, bị đe dọa
thất cử khi ra tranh cử lại. Ông hiểu đa số dân da trắng chống di dân lậu nên tìm
cách giữ phiếu dân da trắng cho cuộc tái tranh cử của ông. Hai 2 tháng trước bầu
cử năm 1996, ông ký một đạo luật di
dân khắt khe nhất từ xưa đến ngay cả ngày nay. Luật này cho phép cảnh
sát bắt nhốt tất cả di dân lậu ngay lập tức, ngay cả trong khi chờ tòa phán quyết,
kể cả trẻ con luôn (bị kiện, và tòa không cho phép nhốt trẻ con quá 20 ngày). Tất cả những di dân lậu bị
bắt vì phạm bất cứ tội gì trong vòng 100 dặm cách biên giới (bao gồm các tỉnh từ San Clemente qua tới
Temecula, phiá nam Los Angeles, cả San Diego bên Cali; Tucson bên Arizona; El
Paso bên Texas,…), đều có thể bị trục
xuất ngay không cần phán quyết của tòa di trú.
Bà Hillary còn gân hơn nữa: năm 2014, chuẩn bị cho cuộc tranh cử tổng thống
năm 2016, trong một cuộc phỏng
vấn trên CNN, công khai chỉ trích sắc lệnh DACA của TT Obama: “chúng ta phải gửi
một thông điệp thật rõ ràng: không phải vì con của quý vị vào được Mỹ là chúng
có quyền ở lại... Tôi nghĩ tất cả những đứa trẻ đó phải được trả lại cho gia
đình chúng”.
TT Bush con muốn đưa ra một giải pháp, đại khái cho di dân lậu ra khai báo,
được ân xá mọi tội, chỉ đóng tiền phạt tượng trưng, trở về xứ, rồi ghi danh ưu
tiên trở vào Mỹ theo đúng luật lệ. Giải pháp của ông bị quốc hội, cả CH lẫn DC
bác.
Còn TT Obama thì sao? Năm 2005, thượng nghị sĩ Barack Obama tuyên bố
“Chúng ta không thể đơn giản chấp nhận cho thiên hạ tràn vào nước Mỹ lén lút,
không có giấy tờ, không có kiểm soát, và qua mặt những người kiên nhẫn tuân
hành luật lệ đang xếp hàng chờ vào công dân Mỹ”.
Khi lên làm tổng thống thì ông đổi
ngược thái độ, áp dụng luật chống di dân lậu một cách ển ển xìu xìu, ký sắc lệnh
ân xá DACA. Trong khi đó, sợ bị chỉ trích, ông chơi mánh, đổi cách thống kê di
dân lậu. Trước đó, thống kê về số trục xuất chỉ kể những người đang sống bất hợp
pháp, bị bắt rồi trục xuất. TT Obama đổi kiểu, tính luôn những người tìm cách
vượt biên giới, bị bắt ngay tại biên giới, bị đuổi trở về không cho vào Mỹ. Nhờ
mánh này, ông vỗ ngực khoe là tổng thống trục xuất nhiều di dân lậu nhất.
Tất cả các tổng thống Mỹ đều thất bại,
chưa ai giải quyết được vấn nạn di dân lậu.
Vấn đề trở nên phức tạp hơn khi
nhìn vào những yếu tố thực tế.
Đầu tiên là đảng DC đang mất khối cử
tri da trắng nên cần bù đắp phiếu để
cứu sống đảng DC, nhất là sau khi ông Trump đã hạ bà Hillary và CH kiểm soát cả
Thượng Viện lẫn Hạ Viện và Tối Cao Pháp Viện, cũng như 30 tiểu bang qua cuộc bầu
năm 2016. Chẳng có gì là
‘nhân đạo’ hết. Khối cử tri gốc La-Tinh cũng là khối dân đang đẻ rất
nhanh, chưa kể họ có tinh thần gia đình rất nặng, sẵn sàng bảo lãnh họ hàng xa
lắc xa lơ. Qua 1, bảo lãnh 10, đảng DC hốt ít nhất 9 phiếu. TT Obama và bà Hillary, khi trực diện
với nhu cầu kiếm cử tri để cứu sống đảng DC này, đã thay đổi quan điểm 180 độ. Đảng CH dĩ nhiên nhìn thấy rõ vấn đề
và tìm cách cản.
Nôm na ra, di dân đã trở thành một yếu tố chính trị mà cả hai chính đảng đều
coi như sinh tử, nhưng chẳng bên nào dám công khai nhìn nhận, chỉ núp sau các
lý do nhân đạo để ủng hộ, hay an ninh để chống.
Yếu tố thứ hai là phí tổn quốc gia. Theo các thống kê được công bố, khối di
dân bấp hợp pháp tốn cho ngân sách Mỹ khoảng 135 tỷ một năm (y tế, giáo dục, xã hội, an ninh,...), từ cấp địa phương, tiểu bang, tới liên
bang. Trong khi đó thì khối này đóng góp chừng hơn một chục tỷ qua các loại thuế
gián thu. Nhà Nước lấy tiền từ đâu ra nếu không phải từ thuế của đám dân trung
lưu như quý độc giả và kẻ này? Cuối sổ, ai chịu thiệt thòi về vấn nạn di dân lậu?
Tin mới nhất: chính quyền Tijuana cho biết 1/3 nhóm di dân bị bệnh nặng như AIDS, lao phổi, đau
gan. Con số cao một cách bất thường. Không biết có phải nhiều người bệnh nặng
muốn qua Mỹ để được chữa bệnh miễn phí không?
Yếu tố thứ ba là an ninh quốc gia. Nước Mỹ từ những ngày 9/11 đã bị đe dọa an ninh từ khủng bố Hồi giáo
quá khích, và trước đó, cũng đã gặp vấn đề an ninh trật tự từ các băng đảng ma
tuý, hay du đãng từ nam và trung Mỹ tràn vào. Tất nhiên có nhu cầu kiểm soát việc
dân thế giới đổ xô vào Mỹ. Phải xác định ngay, trái với những xuyên tạc của
TTDC, TT Trump chưa từng đóng cửa xứ Mỹ không cho di dân vào nữa. Ông chỉ là muốn
có sự kiểm soát chặt hơn, thanh lọc kỹ hơn để cấm cửa những thành phần bất hảo.
Yếu tố thứ tư là luật pháp. Thế giới này chưa bao giờ là thứ thế giới đại đồng
vô biên giới mà Các Mác mơ mộng. Trên 200 quốc gia vẫn có luật xuất nhập cảnh
rõ ràng. Cả chục ngàn người từ những nước ngoài kéo đến biên giới, leo rào, đánh
cảnh sát là chuyện không có bất cứ một xứ nào trên thế giới chấp nhận chứ không
phải chỉ có TT Trump. Phe cấp tiến thường hô hoán “không có ai đứng trên luật
pháp, kể cả TT Trump”. Không sai! Kẻ này chỉ muốn thêm cho rõ “không có ai có quyền ngồi xổm trên luật pháp,
kể cả di dân nghèo các xứ khác”.
Yếu tố thứ năm là tiền lệ. Giả dụ như TT Trump vì lý do nhân đạo hay vì áp
lực chính trị, miễn mọi luật lệ và thủ tục, mở cửa đón hết đám di dân đang muốn
vào Mỹ, thử tưởng tượng xem chuyện gì sẽ xẩy ra? Mấy triệu hay mấy chục triệu
người sẽ đổ xô vào. Chấp nhận được không?
Quay lại thực tế với ‘đoàn lữ hành’ tại Tijuana.
TT Trump đã huy động quân lực để ngăn chặn, và bị phe cấp tiến chống đối dữ
dội.
Một tổng giám mục Mễ tuyên bố tất cả chúng ta đều là di dân, do đó cần
thông cảm, giúp đỡ,... Dĩ nhiên ai cũng “thông cảm” và ngay cả TT Trump cũng
không phải là cấm cửa họ, chỉ là không chấp nhận họ leo rào, đánh cảnh sát,
tràn qua tập thể, bất chấp luật pháp thôi.
Nhiều người tố Mỹ vi phạm công ước gì đó của Liên Hiệp Quốc về di dân. Họ tố
sai. Công ước đó kêu gọi thế giới nhân đạo đón nhận những nạn nhân của đàn áp
chính trị, tôn giáo, hay nạn nhân của chiến tranh,... Trong công ước, không có
chuyện bắt buộc bất cứ xứ nào phải mở toang cửa đón nhận cả chục hay cả trăm
ngàn người nghèo từ xứ này chạy qua xứ khác kiếm sống, không có vấn đề tỵ nạn
kinh tế. Công ước đó cũng không phủ nhận chủ quyền quốc gia của mỗi nước, có
quyền có luật riêng quy định rõ điều kiện xin và nhận tỵ nạn.
Nhiều người khác nêu gương ‘nhân đạo’ của Đức khi xứ này nhận gần một triệu
di dân Trung Đông. Nói vậy là chẳng hiểu gì về vấn đề. Đức nói riêng và Âu Châu
nói chung đang gặp vấn nạn thiếu hụt dân lao động: dân ham vui không chịu đẻ, đưa đến tình trạng
thiếu nhân lực cho kinh tế, đe dọa vị thế đại cường kinh tế của Đức. Đó là lý
do bà Merkel bất đắc dĩ phải nhận gần một triệu người tỵ nạn từ Trung Đông. Mặt
trái của vấn đề là chuyện này đã khích động tinh thần quốc gia tại nhiều nước
Âu Châu, đưa đến chiến thắng của nhiều đảng thiên hữu cực đoan như tại Ý,
Áo,...
Vấn nạn di dân là chuyện giản dị, dễ hiểu, nhưng lại vô vàn khó khăn vì
không có giải pháp hoàn hảo. Những khó khăn đưa đến bế tắc, dẫn đến xuyên tạc để
đổ thừa vì tính phe đảng, và ... bàn sảng từ những người thiếu hiểu biết.