Câu chuyện quốc tịch Mỹ bất ngờ gây sôi nổi trong thời gian gần đây. Những người không ưa Trump có thể tố khổ một lần nữa, TT Trump đã lại 'thành công' đưa ra quần chúng một đề tài tranh cãi bất tận, giúp tên ông tiếp tục nằm chình ình trên trang nhất các báo, một 'biệt tài' có một không hai của một chính trị gia Mỹ, hiểu rất rõ kỹ thuật truyền thông cũng như dư luận quần chúng, làm sao để tên tuổi của mình luôn luôn nằm trong đầu thiên hạ, bất kể tin tốt hay tin xấu. Trong khi những người suy nghĩ chín chắn hơn có thể đặt vấn đề TT Trump muốn gì đây?
Vấn đề quốc tịch nổi bật, biến thành đề tài tranh cãi lớn. Ta xem qua.
Câu chuyện quốc tịch được Trump tung ra hai lần. Lần mới nhất qua chuyện muốn thu hồi quốc tịch Mỹ của chị Rosie O'Donnell, và chuyện trước đây qua việc chấm dứt tình trạng quốc tịch tự động. Ta nhìn qua hai câu chuyện xem sao.
Trước hết là câu chuyện mới hơn, về chị O'Donnell. TT Trump công khai tuyên bố đang nghiên cứu việc thu hồi quốc tịch Mỹ của chị Rosie O'Donnell (và có thể cả anh Zohran Mamdani luôn). Anh Mamdani thì chúng ta đã bàn qua tuần rồi. Chị O'Donnell thì ít người Việt tị nạn biết hơn.
Chị Roseann -hay Rosie- O'Donnell là một nhân vật lớn của truyền thông loa phường, chuyên gia bình loạn trong chương trình The View của đài tivi ABC. Chị là dân đồng tính, cuồng chống Trump hơn ai hết. Sau khi Trump đắc cử, chị đã bỏ Mỹ đi về xứ gốc là Ái Nhĩ Lan -Ireland- sống, vì không thể sống chung với Trump dưới mái nhà Mỹ được (ngoài chị O'Donnell còn có vài anh chị nữa, như chị Ellen DeGeneres, cũng là bình loạn gia tivi, cũng đồng tính, bỏ qua Anh sống; dân đồng tính có vẻ kỵ Trump hơi nhiều).
Thực tế câu chuyện như thế nào: TT Trump có thể thu hồi quốc tịch chị O'Donnell không? Trên căn bản, có thể nhưng không dễ. Hiến Pháp ghi người di dân có quốc tịch Mỹ, có thể bị thu hồi quốc tịch Mỹ trong những trường hợp sau:
- khai gian khi nộp đơn xin vào quốc tịch, chẳng hạn trước đó đã ở tù mà không khai;
- thành viên một tổ chức bị Mỹ cấm, như trước đây đã là thành viên đảng Quốc Xã của Hitler, hay đảng CS nào đó mà không khai;
- tham gia các hoạt động chống Mỹ -subversive act against the US-: điều kiện này không được minh định rõ ràng trong Hiến Pháp, với mục đích cho chính phủ Mỹ quyền quyết định rộng rãi vì nhu cầu an ninh quốc gia.
- Thứ nhất, tính ngông của Trump, muốn gây chuyện, để truyền thông loa phường tiếp tục đưa tên tuổi của ông lên trang nhất các báo chơi. Kẻ này tuyệt đối ủng hộ các chính sách của TT Trump cũng như tính can đảm dám làm những chuyện mà ông nghĩ cần thiết cho đất nước mà không ai khác dám làm vì sợ mất ghế. Nhưng kẻ này không cuồng Trump tới độ cho ông ta là một siêu nhân, làm gì cũng đúng, cũng phải, phải nhắm mắt ủng hộ chết bỏ. Việc đe dọa thu hồi quốc tịch chị O'Donnell hay Mamdani là chuyện đi quá xa, không thể làm được vì luật hiện hành không cho phép, mà có làm được cũng không nên làm vì đó là những việc bịt miệng đối lập của phát xít hay cộng sản. Trên căn bản, chị O'Donnell chống Trump tuyệt đối, nhưng như vậy không có nghĩa là chị đã có những hoạt động chống phá nước Mỹ. Chỉ thu hồi quốc tịch được nếu khi xin vào quốc tịch, chị O'Donnell đã khai gian chuyện gì mà dĩ nhiên kẻ này không có cách gì biết được.
- Thứ nhì, TT Trump biết rõ không dễ, nhưng muốn nêu lên vấn đề này, để ép quốc hội hay Tối Cao Pháp Viện định nghĩa lại cho rõ thế nào là tham gia các hoạt động chống Mỹ, "subversive against the US". Khi nào thì thành lý do chính đáng để thu hồi quốc tịch? Đây là một trong những vấn đề quan trọng mà Hiến Pháp đã không viết rõ, bất cần biết đó là chuyện sơ ý hay cố tình. TT Trump khi nêu lý do này lên, biết chắc sẽ có kiện cáo không ngừng, TT Trump có thể thắng, có thể thua, nhưng ít ra thì một tòa nào đó, hay cả TCPV cũng phải có quyết định để vấn đề được sáng tỏ. Hay ngay cả quốc hội có thể cũng phải ra luật, viết thành luật rõ ràng cho việc này.
Câu chuyện thu hồi quốc tịch của O'Donnell nghe như chuyện đùa, nhưng thật ra, hết sức quan trọng và có hậu quả rất lớn, có thể thay đổi hoàn toàn thủ tục nhập tịch Mỹ cũng như quyền công dân Mỹ. TT Trump có vẻ quậy nhưng thật ra không quậy chơi mà đã nêu lên một vấn đề căn bản nhưng chưa rõ ràng, cần phải giải quyết cho tương lai lâu dài. Nếu có thể an ủi chị O'Donnell, thì phải nói chị có thể yên tâm, TT Trump dường như không có quyền cũng như lý do chính đáng để thu hồi quốc tịch Mỹ của chị ta. Mà chỉ có quyền nêu lên một câu hỏi lớn để giới tư pháp hay lập pháp trả lời cho rõ thôi. Tuy nhiên, không ai cản được việc Trump vẫn thu hồi quốc tịch mà chị O'Donnell muốn kiện cũng sẽ mất rất nhiều thời giờ ra tòa và tốn cả triệu đô tiền luật sư.
Trường hợp anh Mamdani thì TT Trump có lợi thế hơn nhưng cũng gặp khó khăn lớn hơn. Anh cực tả khùng này đã tuyên bố vung vít, nhiều khi hiển nhiên chống lại nước Mỹ, chống lại thể chế dân chủ Mỹ, tội 'subversive against the US' có thể được viện dẫn dễ hơn. Nhưng bù lại, khác với chị O'Donnell chẳng là gì, anh Mamdani đã được đa số dân New York bầu, chọn là ứng cử viên chính thức của đảng DC ra tranh cử thị trưởng thành phố lớn nhất Mỹ, khó đụng tới anh ta hơn.
Chuyện lớn hơn chuyện chị O'Donnell là chuyện quốc tịch Mỹ trong Hiến Pháp. Hiện nay, Hiến Pháp, qua Tu Chánh Án thứ 14 viết "All persons born or naturalized in the United States, and subject to the jurisdiction thereof, are citizens…”, nghĩa là "tất cả những người sanh tại Mỹ hay được vào quốc tịch Mỹ, và bị chi phối bởi luật Mỹ, đều là công dân". Hiển nhiên câu định nghĩa này quá sơ xài, gây tranh cãi thật lớn. TCÁ này thật ra được viết ra sau nội chiến Mỹ, để giúp xác nhận con của dân đa đen sanh ra tại Mỹ cũng là công dân Mỹ, với đầy đủ quyền như các công dân da trắng khác, để giúp chúng tránh nạn kỳ thị chủng tộc, tuyệt đối không phải vì ý định mở cửa biên giới nhận thả giàn di dân Nam Mỹ, hay Tầu cộng, hay bất cứ xứ nào khác.
Ở đây cũng phải ghi nhận câu "subject to the jurisdiction" nghĩa là bị chi phối bởi luật Mỹ. Đó chính là lý do tại sao con các viên chức ngoại giao nước ngoài, sanh ở Mỹ vẫn không có quốc tịch Mỹ: vì bố mẹ chúng không bị chi phối bởi luật Mỹ. Vấn đề này có rắc rối với khối di dân lậu: trên căn bản, di dân vào lậu không bị chi phối bởi luật lệ Mỹ, và từ đó, họ chỉ có thể bị trục xuất và con cái của họ sanh ra tại Mỹ cũng thể không có quốc tịch Mỹ. Thế nhưng bù lại: nếu di dân không bị chi phối bởi luật Mỹ thì làm sao khi họ phạm tội lại có thể bị truy tố trước tòa Mỹ và đi tù Mỹ? Trong khi nhân viên ngoại giao đoàn không bao giờ có thể bị truy tố trước tòa Mỹ, cùng lắm là bị trục xuất ngay thôi.
Ngoài vấn đề pháp lý trên, TT Trump cũng còn nêu lên vài lý do khác để thu hồi TCÁ 14:
- Thứ nhất, vì nước Mỹ quá tốt, là ước mơ của cả thế giới, kể cả những kẻ suốt ngày ra rả chửi Mỹ đủ chuyện, nên bất ngờ đã sanh một quái vật gọi là 'du lịch sanh đẻ': các bà muốn được vào Mỹ sống, mang bầu, tới gần ngày sanh, hấp tấp đi Mỹ để có dịp đập bầu tại Mỹ, với đứa con sanh ra tự động có quốc tịch Mỹ, sau này dễ dàng xin bảo lãnh cho bố mẹ vào Mỹ một cách hợp pháp.
- Thứ nhì, đám di dân lậu cũng cố khai thác triệt để. Mang bầu tới ngày gần sanh tìm cách chui lậu vào Mỹ, đập bầu tại đây là có ngay đứa con có quốc tịch Mỹ. Báo chí loan tin tại biên giới Mễ, đã có nhiều bà mang bầu lớn, liều mạng leo qua hàng rào, té trên đất Mỹ để sanh ngay hay xẩy thai luôn nếu lỡ xẩy ra, vì biết đứa con sanh ra bình thường hay xẩy thai, sẽ là dân Mỹ ngay.
- đám trẻ con sanh ở Mỹ này là một gánh nặng quá lớn cho dân Mỹ phải đóng thuế: tốn tiền y tế, giáo dục, trợ cấp an sinh, bảo đảm an ninh cá nhân, ...
- việc nhẩy ào vào Mỹ đẻ là con thành công dân Mỹ ngay để ngỏ cánh cửa cho các đám khủng bố reo hạt giống khủng bố trên đất Mỹ mà không ai kiểm soát được.
TT Trump muốn gì? TCÁ 14 có kẽ hở quá lớn nên đã dễ dàng bị khai thác, lợi dụng, do đó, cần phải sửa lại luật này để bít các kẽ hở, hay ít nhất luật cũng cần phải viết cho rõ những trường hợp 'không rõ', hay cập nhật luật ra đời trước đây quá lâu, đã không tiên đoán trước được những lạm dụng. Qua những sắc lệnh mới, TT Trump ra hai lệnh:
- Những đưa trẻ sanh ra bởi di dân lậu, hay các bà đi du lịch đẻ, sẽ không được quyền có quốc tịch ngay;
- Muốn có quốc tịch, những đứa trẻ sanh ra tại Mỹ cần phải có trong hai bố mẹ, ít nhất một người là công dân hợp pháp Mỹ, hay phải có quy chế thường trú nhân lâu dài và hợp pháp.
Sắc lệnh này dĩ nhiên đã mau mắn bị kiện, ít nhất trước ba quan tòa Massachusetts, Maryland và Washington DC. Kháng cáo lên xuống, cuối cùng đã lên tới Tối Cao Pháp Viện, và mới đây TCPV đã ra phán quyết. Theo nhiều cơ quan ngôn luận, phán quyết của TCPV 'có vẻ' như thuận lợi cho quan điểm của TT Trump. Nhưng vấn đề là phán quyết của TCPV rất... lờ mờ khó hiểu, chẳng làm sáng tỏ vấn đề hơn, cũng chẳng bít kẽ hở để người ta lách qua. Cá nhân VL này không phải là luật gia, hoàn toàn mù tịt, chẳng hiểu gì hơn. Có lẽ sẽ còn nhiều kiện cáo khác, cho tới khi TCPV ra một phán quyết rõ ràng, cho tới mức ngay cả VL cũng hiểu được.
Trên căn bản, trước những đòi hỏi của TT Trump, có thể có hai giải pháp: dễ và khó.
Giải pháp dễ dàng cho TT Trump nhất là lên tới Tối Cao Pháp Viện lại, và các thẩm phán có thể có nhiều quyết định rõ ràng:
- đồng ý với yêu cầu của TT Trump là trẻ con của di dân lậu sanh con tại Mỹ không thể có quốc tịch Mỹ ngay được, vì ngay hành động vào Mỹ đã là bất hợp pháp, và một hành động bất hợp pháp không thể có được một hậu quả hợp pháp, là cho phép đứa trẻ thành công dân Mỹ ngay. Chẳng hạn đi ăn cướp tài sản người khác không thể có hậu quả là kẻ cướp trở thành sở hữu chủ hợp pháp của tài sản bị cướp đó.
- đồng ý với TT Trump không cho phép những đứa trẻ sanh ra qua mánh 'kỹ nghệ du lịch sanh đẻ' được có quốc tịch Mỹ, vì hiển nhiên đó là cách lách luật thô bạo nhất mà không Hiến Pháp nào có thể cho phép. Bất cứ luật nào cũng có thể có kẽ hở, nếu có kẽ hở thì kẽ hở đó phải bị đóng lại, chức không thể có chuyện chui qua được kẽ hở thì thành hợp pháp.
Nghĩa là trong hai trường hợp trên, những đứa trẻ sanh ra sẽ không được quốc tịch Mỹ. Đây là hai quyết định thuận lợi cho TT Trump nhất, cũng có vẻ hợp tình hợp lý nhất, và dễ thực hiện nhất. Ngược lại, TCPV cũng có thể bác ngay cả hai yêu cầu của TT Trump, và con di dân lậu và các bà 'du lịch đẻ' sẽ có quốc tịch Mỹ ngay như tình trạng hiện tại.
Tuy nhiên việc TT Trump đòi hỏi muốn sanh ra mà có quốc tịch ngay thì cần phải có bố hay mẹ, ít nhất một người là công dân Mỹ hay được giấy phép ở Mỹ lâu dài, thường trực và hợp pháp, là chuyện mới lạ vì điều này không có ghi rõ trong Hiến Pháp, do đó, muốn thực hiện, cần phải tu chánh lại Tu Chánh Án 14 hay phải có luật mới được quốc hội thông qua.
Giải pháp khó hơn là TCPV từ chối không diễn giải, không chấp nhận cũng không bác sắc lệnh của TT Trump, mà phán những sắc lệnh của TT Trump ban hành những biện pháp không có quy định trong Hiến Pháp, do đó, cần phải có luật mới do quốc hội ban hành rõ ràng hơn, hay cũng phải có Tu Chánh Án mới tu chánh lại TCÁ 14 như trường hợp vừa bàn ở trên. Đây sẽ là giải pháp cực kỳ khó khăn cho TT Trump vì hết sức rắc rối, nhiêu khê. Nếu có thực hiện được, cũng mất nhiều năm trời là ít. Sửa đổi TCÁ cũng có nghĩa là sửa đổi Hiến Pháp, là chuyện cực kỳ khó khăn, chẳng những phải được cả hai viện quốc hội liên bang phê chuẩn với 2/3 phiếu thuận mà cũng cần có 3/4 (hay 38/50) các tiểu bang chấp nhận. Quy trình này có thể kéo dài cả chục năm không chừng.
Thực tế mà nói, tuy kẽ hở quá lớn, ai cũng thấy bị khai thác lạm dụng quá đáng, nhưng thay đổi không dễ, vì nhiều lý do:
- dân Mỹ quen với việc sanh ra tại Mỹ là tự động có quốc tịch Mỹ, đã được thi hành từ hơn 100 năm qua, thay đổi không dễ gì được chấp nhận;
- trước đây, đã có nhiều vụ kiện về quốc tịch, và TCPV luôn luôn xác nhận việc sanh ra tại Mỹ là có quốc tịch Mỹ ngay;
- dân Mỹ có tự ái hão khá cao, sẽ không muốn Mỹ thay đổi, có luật quốc tịch mới giống thế giới, nhất là giống Âu Châu;
- đảng DC đang cố gắng tìm đủ cách để có thêm di dân nhất là Nam Mỹ, để thay thế số cử tri da trắng mà họ đang mất khẩm, do đó sẽ chống đối rất mạnh việc bỏ TCÁ 14. Không có cách nào TT Trump có thể tìm ra được 38 tiểu bang chấp nhận thay đổi khi đảng CH chỉ kiểm soát được có khoảng 30 tiểu bang.
Một con vẹt phóng ra: "Nếu không có Quyền Công Dân Theo Nơi Sinh, bản sắc Mỹ sẽ bị đe dọa". Cái này phải gọi là chuyện vẹt dốt biểu diễn tài dùng chữ dao to búa lớn. 'Bản sắc Mỹ' là cái gì? Thế nào là bản sắc Mỹ??? Định nghĩa thử xem? Gần 200 quốc gia trên thế giới không có luật cho phép có quốc tịch theo nơi sanh, những xứ đó không có 'bản sắc' quốc gia gì sao?
Thật ra, việc có quốc tịch theo nơi sanh chẳng là chuyện bản sắc vớ vẩn nào hết, mà chỉ đáp ứng nhu cầu đặc biệt của thời thế thôi. Tất cả những quốc gia có luật cho phép có quốc tịch nơi sanh đều là những xứ có nhu cầu di dân khi mới lập quốc, tiêu biểu là luật này được thấy trong hầu hết các quốc gia Mỹ Châu và các đảo quốc nhỏ. Vì đất mới, nên rất cần di dân tới khai thác và phát triển, nên ra luật sanh ra là có quốc tịch ngay để dễ thu nhận di dân mới tới. Hầu hết những luật này đều ra đời cách đây cả mấy trăm năm.
Riêng về nước Mỹ, luật tự động có quốc tịch đáp ứng nhu cầu chống kỳ thị sau nội chiến, khác với nhu cầu cần di dân. Nhưng cái lý do chống kỳ thị đã không còn tồn tại nữa khi bây giờ, chẳng ai thắc mắc về quyền công dân của dân da đen nữa. Trong khi vấn đề quốc tịch đã biến thái thành một thứ cánh cửa mở toang cho di dân bất hợp pháp.
Nhìn vào lịch sử thì thấy rõ việc có quốc tịch tự động của nơi sanh là một biện pháp lỗi thời, hoàn toàn không còn hợp tình thế hay đáp ứng nhu cầu thực tế nào nữa, bỏ là phải. Tuy nhiên, công bằng mà nói, luật này cũng chẳng có hại gì, chẳng cần phải hủy bỏ.
Thế nhưng TT Trump đòi hủy bỏ chỉ vì luật này đã bị khai thác, lợi dụng một cách bất chánh, không thể tiếp tục là công cụ gian trá để lách vào Mỹ.
Những lạm dụng kẽ hở của luật như trên, dĩ nhiên là cần phải sửa đổi. Những Cha Già Lập Quốc cách đây hai ba trăm năm không thể nào tiên đoán những khai thác, lách luật thô bạo như vậy, và dĩ nhiên khi viết luật, họ không bao giờ nghĩ tới chuyện cho phép đám du lịch đẻ hay di dân lậu khai thác như vậy.
Nhiều người lên giọng đạo đức giả, chửi việc bỏ luật này để cản di dân vào Mỹ là ... vô nhân đạo. Thế thì cả gần hai trăm quốc gia trên thế giới có vô nhân đạo không? Các xứ văn minh tiến bộ Liên Âu, kể cả các quốc gia Bắc Âu, có vô nhân đạo không khi chẳng xứ nào có luật 'quốc tịch tự động theo nơi sanh' hết. Na Uy, Thụy Sỹ và Nhật là những xứ có luật vào công dân có thể nói gắt gao nhất thế giới, mấy xứ đó có thể bị gán tội vô nhân đạo không, nhất là Na Uy là xứ đồng không mông quạnh, đầy đất trống? [Cụ Tôn Thất Sơn là dân tị nạn Na Uy, cụ có thể cho cộng đồng tị nạn ở Mỹ biết điều kiện vào công dân Na Uy được không? Xin nhớ ghi rõ phải sống ở Na Uy bao nhiêu lâu, phải đóng bao nhiêu tiền thuế và phí, và phải học bao nhiêu chữ tiếng Na Uy,... trước khi được xin vào quốc tịch Na Uy]
Câu hỏi quan trọng cho cộng đồng: người Việt có thể mất quốc tịch và bị trục xuất không?
Dĩ nhiên, đây là bàn về trường hợp dân Việt tị nạn VC, chứ nếu là dân còn quốc tịch VNCS, qua Mỹ theo diện du lịch hay du học, thì chuyện bị trục xuất rất dễ dàng, có thể bị trục xuất đi Sudan hay Eswatini, hay bất cứ xứ nào khác, không có trở ngại pháp lý nào hết.
Riêng đối với dân Việt tị nạn, chuyện này, phải hỏi các chuyên gia về luật di trú như cựu quan tòa Phan Quang Tuệ, vì dân Việt tị nạn được vào Mỹ theo quy chế tị nạn đặc biệt. Nếu khai gian khi làm đơn xin vào quốc tịch Mỹ -chẳng hạn như trước đây ở VN đã đi tù hay là đảng viên đảng CS mà không khai, có thể sẽ bị tước quốc tịch, còn có thể bị trục xuất hay không thì kẻ này không rõ. Dân tị nạn đã có quốc tịch Mỹ hợp pháp thì chắc không sao. Tuy nhiên cũng cần nhớ, ông thần Trump là người có thể đảo lộn luật dễ dàng, mà nếu muốn kiện lại, sẽ mất rất nhiều thời giờ ra tòa lên tòa xuống, và tốn tiền luật sư bộn.
