Tuần tới, thứ Hai 15/1, đảng CH sẽ có cuộc bầu sơ bộ đầu tiên tại tiểu bang Iowa. Khí tượng tiên đoán sẽ có bão tuyết lớn, nên chưa biết bao nhiêu người sẽ tham gia. Cuộc bầu tại đây sẽ dưới hình thức thảo luận nhóm giữa các cử tri, rồi bầu theo nhóm -caucus-, chứ không bầu qua đầu phiếu thông thường. Tuần tới, New Hampshire mới có cuộc bầu phiếu bình thường đầu tiên bên CH. Iowa là tiểu bang nhỏ, rất ít phiếu cử tri đoàn, nhưng vì là tiểu bang đầu tiên nên tiếng nói lớn quá khổ. Năm xưa, anh vô danh Obama, bất ngờ thắng bà Hillary tại Iowa, tên tuổi nổi như cồn nhờ báo chí thổi phồng lên mây, sẵn trớn bất ngờ đưa anh ta vào thẳng Tòa Bạch Ốc 9 tháng sau.
Bài tuần này sẽ viết về cuộc chạy đua bên CH, cập nhật mới nhất. Bên DC rời ngày bầu sơ bộ tại đây để nhường cho South Carolina tổ chức bầu sơ bộ đầu tiên khoảng hai tuần nữa. Hay có khi New Hampshire sẽ tổ chức bầu sơ bộ đầu tiên bên DC một tuần sau Iowa như các năm trước bất chấp lệnh của Biden và Ủy Ban Quốc Gia của đảng DC?
Cuộc chiến bên CH có vẻ khá rõ nét.
Ông Trump hoàn toàn thống trị, ít ai nghĩ ông sẽ không thắng tại Iowa, bất chấp hàng loạt truy tố đang chụp lên đầu ông. Vấn đề còn lại là ai sẽ về nhì, đóng vai 'bánh xe sơ-cua' trong trường hợp ông Trump, bất kể vì lý do nào, sẽ không ra đại diện đảng CH tranh cử TT.
Theo các thăm dò mới nhất, hai người có nhiều hy vọng về nhì là thống đốc Florida, ông Ron DeSantis, và bà cựu thống đốc South Carolina, Nikki Haley. Tin mới nhất, bà Haley có thể sẽ qua mặt ông DeSantis để về nhì. Những người khác, chỉ còn có ông Ramaswamy và Hustchinson, gần như vô vọng cho dù chính trị Mỹ đầy bất ngờ, ta sẽ tạm không bàn tới.
Thực tế chính trị Mỹ hiện nay: nếu ông DeSantis hay bà Haley hạ được ông Trump tại Iowa hay New Hampshire, hay ít nhất bám sát nút ông Trump thì cuộc diện chính trị có thể sẽ thay đổi. Nếu ông Trump thắng xa tại cả hai nơi này, thì coi như cuộc chạy đua bên CH hạ màn chấm dứt với đại thắng mùa Đông của ông Trump. Hết chuyện!
Bài tuần này sẽ được dành viết về ông DeSantis và bà Haley
-------------------
ÔNG RON DESANTIS
Việc thống đốc Florida Ron DeSantis nhẩy vào cuộc chạy đua vào Tòa Bạch Ốc bên phía CH không là một ngạc nhiên, vì ai cũng biết và phải nói ngay, rất nhiều cử tri CH mong đợi, đặc biệt là sau chiến thắng huy hoàng của ông năm ngoái tại Florida. Họ mong đợi chẳng những vì họ quá chán ngán hay sợ cụ Biden và cho rằng TĐ DeSantis chính là khắc tinh có thể thắng Biden dễ dàng hơn ông Trump. Nhiều cử tri CH nghĩ như vậy vì họ vẫn giữ chủ trương bảo thủ, chống cấp tiến nghĩa là chống Biden, đồng thời họ cũng cho rằng TĐ DeSantis thật sự bảo thủ không thua gì ông Trump, nhưng ôn hòa hay điềm đạm hơn, không tạo ra quá nhiều kẻ thù như ông Trump, nên có nhiều hy vọng hạ Biden hơn Trump, và nhất là sau đó, có nhiều hy vọng làm ra chuyện gì vì ít bị chống đối.
LỢI ĐIỂM
TĐ DeSantis là ngôi sao sáng giá nhất của đảng CH, dĩ nhiên ngoài ông Trump. Ông có những ưu điểm mà các đối thủ trong nội bộ CH ít người có.
- Tuổi trẻ
Điểm này trong tình trạng tranh cử hiện nay là điểm nổi bật hơn cả khi cử tri Mỹ nhìn thấy hai người chủ chốt, có nhiều triển vọng nhất từ cả hai đảng đều là các lão đồng chí trên dưới tám bó rồi, trong khi ông DeSantis mới có ngoài 40, chính xác là 46.
Trước đây, Mỹ và cả thế giới nhìn vào khối CS của Liên Xô và Trung Cộng, và ngao ngán cho đám lãnh đạo già khụ trong bộ Chính Trị của chúng, toàn là bẩy tám bó hết. Bây giờ, trái lại, đám lãnh đạo của Mỹ, chẳng ai dưới bẩy bó, từ hành pháp đến lập pháp, qua các lãnh tụ thượng viện và hạ viện. Ta đã bàn qua chuyện này rồi.
Cái hại của cao tuổi: thứ nhất, với sức khỏe thể xác cũng như tinh thần yếu kém, các cụ rất khó đáp ứng những đòi hỏi tinh thần và thể xác rất cao của cái nghiệp lãnh đạo. Thứ nhì, quan trọng không thua gì, lãnh đạo già nua là những người có thể vẫn sống trong quá khứ, không thấy rõ những vấn đề của hiện tại, của thế hệ sau các cụ gần cả thế kỷ. Thế giới ngày nay thay đổi nhanh hơn chong chóng. Nhất là tại xứ Mỹ này. Diễn Đàn Trái Chiều tuần này có bài về các cụ CTT, quý độc giả đọc lướt qua sẽ thấy ngay cụ CTT vẫn là người sống trong tuyên truyền của các thập niên 1950-60. Đầu óc có sạn là vậy.
Đưa đến câu hỏi: nước Mỹ đã đến lúc thay máu chưa? Đã đến lúc trẻ trung hóa, cập nhật đầu óc các lãnh tụ chưa?
Cả nước đang run sợ trước cụ Biden. Trong khi đó, ông Trump cũng không trẻ hơn bao nhiêu. Đã vậy, ông Trump cũng còn bị tố cáo là bị 'đóng băng' trong quá khứ, trong việc thất cử năm 2020, vì trong suốt mấy năm qua, từ ngày ra khỏi Tòa Bạch Ốc, không nói chuyện gì khác hơn là chuyện bị DC gian lận phiếu nên thua. Dân Mỹ có trí nhớ của đứa trẻ ba tuổi, rất mau quên, không muốn biết quá khứ mà chỉ muốn nhìn vào tương lai, không muốn sống muôn đời trong giận hờn vì thua cuộc, bất kể gian lận hay không. Ta đừng quên dân Mỹ là dân ít gò bó với quá khứ nhất, luôn luôn muốn tìm cái mới dù phải phiêu lưu nguy hiểm. Đó là quan niệm tiêu biểu của dân Mỹ trong văn hóa Mỹ.
TĐ DeSantis sẽ giúp xóa cái trang lịch sử tồi tệ 2020 để nhìn vào tương lai sáng sủa hơn.
- Con người và kinh nghiệm
Nhìn vào tiểu sử TĐ DeSantis, tìm ra được một người lãnh đạo như ông không phải dễ.
Nói về giáo dục thì ông đã tốt nghiệp luật từ hai trường lớn nhất, khó khăn nhất thế giới là Yale (Master) và Harvard (PhD). Cụ Biden không tốt nghiệp Yale cũng chẳng biết Harvard ở đâu. Cụ tốt nghiệp luật từ một trường tầm thường, Đại Học Syracuse, đậu thứ 76 trong khóa có 85 sinh viên, đậu vớt sau khi bị đánh rớt vì tội 'đạo văn', ăn cắp bài của một sinh viên khác. Trump cũng không tốt nghiệp Yale hay Harvard, tuy tốt nghiệp kinh tế trường Wharton của Đại Học Pennsylvania, hơn xa Syracuse.
Về tinh thần yêu nước, thì ít ai tốt nghiệp luật từ hai trường này lại không đi làm luật sư lãnh lương trên trời, mà lại tình nguyện đi tham chiến tại Iraq với tư cách sĩ quan hải quân như ông DeSantis. Biden và Trump đều viện cớ sức khỏe để trốn lính.
Nói về kinh nghiệm chính trị thì ít ai có kinh nghiệm cả lập pháp trong tư cách dân biểu, lẫn hành pháp trong tư cách thống đốc tiểu bang lớn thứ ba của Mỹ. Biden không có một ly kinh nghiệm hành pháp ngoại trừ 8 năm làm thái giám tung hô Obama. Trump trước khi làm TT chẳng có kinh nghiệm hành pháp hay lập pháp gì ráo, tuy điều hành một đại tập đoàn cực phức tạp.
Gia đình của ông DeSantis, cũng như đời tư, chẳng ai thấy xì-căng-đan nào. Gia đình Biden thì ... miễn bàn, trong khi gia đình của Trump khá hơn nhiều tuy cũng bị bôi bác thậm tệ.
- Quan điểm chính trị
Ông DeSantis làm thống đốc chỉ mới vỏn vẹn có hơn 4 năm. Thế nhưng quan điểm bảo thủ đã được phơi bầy rõ hơn ban ngày cho cả nước thấy, chẳng có gì mập mờ. Cụ Biden trước đây thuộc loại cấp tiến cuốn theo chiều gió, không rõ ràng, cho đến khi làm TT thì bị xỏ mũi biến thái thành cấp tiến cực đoan nhất. Ông Trump thì trước khi vào đảng CH đã theo đảng DC, là đại tư bản nhưng sinh hoạt trong chính trị New York là thành đồng của chính trị cấp tiến nhất.
TĐ DeSantis trong vài năm làm thống đốc, đã ra tay thẳng cánh chống văn hóa thức tỉnh cuồng điên của khối cấp tiến, ra luật phá thai gắt nhất nước, công khai không hưởng ứng phong trào tung hô đám đồng tính, chuyển giới, mau mắn chặn chính sách thượng tôn da đen viết lại lịch sử Mỹ, thẳng tay đối phó với nạn di dân lậu. Về đối ngoại, công khai thân thiện với Do Thái, và ra những luật chống Tầu cộng công khai, như giới hạn việc dân Tầu mua đất trong Florida.
Nói chung, quan điểm chính trị của TĐ DeSantis ai cũng thấy là rất bảo thủ, và bảo thủ vững chắc, không chao đảo. Mà cũng phải nói là bảo thủ hơn cả ông Trump. Điển hình là trong luật mới của Florida, phá thai bị cấm sau 6 tuần thụ thai, là luật mà ngay cả ông Trump cũng cho là quá gắt gao, có hại cho phụ nữ, khi ông Trump cho phép phá thai tới 15 tuần.
Tính bảo thủ của TĐ DeSantis đã, đang, và sẽ thu hút rất nhiều cử tri bảo thủ không thích hay sợ ông Trump.
- Không phải Trump
Ông Trump là người có cá tính cực kỳ mạnh, đưa đến tình trạng đụng phải ông, chỉ có thể cuồng mê hay cuồng ghét, hầu như mất hết lý trí.
Ngay trong đảng CH, khối người ghét ông Trump không phải nhỏ. Và TĐ DeSantis chính là điểm tập hợp của những người CH bảo thủ không ưa Trump. Ngoài ông DeSantis ra, cho đến nay, chẳng ai có thể nổi lên như người có thể chạy đua ngang tay với Trump trong đảng CH. TĐ DeSantis được coi như người chủ trương 'trumpism' mạnh nhất trong khi không phải là Trump. Lúc sau này, ông Ramaswamy đã nổi lên như một Trump mới, nhưng ông này bị dân Mỹ coi như quá trẻ lại chưa bao giờ dính dáng gì đến chính trị, kinh nghiệm chính trị đúng zero, mà cũng là loại ngựa non háu đá, ăn nói quá mạnh bạo.
BẤT LỢI
- Quá trẻ
Như bàn ở trên, tuổi trẻ là lợi điểm cho TĐ DeSantis, nhưng đồng thời cũng là điểm yếu luôn. Điểm yếu vì quá trẻ, với quá trình sinh hoạt chính trị quá mỏng, nên chưa được dân Mỹ ngoài Florida biết đến nhiều, và chưa có nhiều quan hệ chính trị với giới quyền lực và tài chánh Mỹ ngoài tiểu bang Florida. TĐ DeSantis vẫn chỉ là một tay mơ địa phương.
Một hệ quả tất nhiên của tuổi trẻ: thiếu kinh nghiệm chiến trường, đánh nhau với các chính khách đối lập, đặc biệt là thiếu kinh nghiệm đấm đá với đám cú vọ truyền thông.
Quan trọng hơn xa, tuổi trẻ cũng có nghĩa là không có kinh nghiệm kinh bang tế thế, nhất là với TĐ DeSantis là người chưa bao giờ phải đối phó với một vấn đề ở tầm mức quốc gia, khoan nói tới đương đầu với những tay ma đầu Putin, Tập,... Cho đến nay, TĐ DeSantis mới chỉ 'đánh nhau' với một đám thầy cô trường tiểu học của một tiểu bang Florida, và tập đoàn Disney.
- Cá tính tẻ nhạt
Kẻ này chưa có hân hạnh gặp tận mặt hay nghe tận tai TĐ DeSantis, nhưng theo nhận định chung của truyền thông loa phường không thiện cảm với tất cả mọi ông bà CH, thì ông DeSantis không có cái thu hút quần chúng mà các chính khách cần. Ông có vẻ lạnh nhạt hay tẻ nhạt, không thoải mái khi chung đụng với quần chúng, không hòa đồng với quần chúng như 'cá lội trong nước'. Ông không bảnh trai như Kennedy, không dẻo lưỡi như Obama, không đào hoa như Clinton, không thân thiện như Bush con, không năng nổ hấp dẫn người khác như Trump, không biết những tiểu xảo mị dân như hít tóc đàn bà và trẻ con như Biden. Trong mô thức dân chủ mị dân kiểu ma-dzê in U-Ét-Ây, sức thu hút người khác cực kỳ quan trọng, thậm chí quan trọng hơn xa khả năng, kinh nghiệm, hay quan điểm chính trị.
Do đó, đây sẽ là một trong những điểm yếu lớn nhất của TĐ DeSantis. Cá mà không hợp với nước thì khó sống.
- Chưa đủ uy tín khống chế cả đảng CH
Trên căn bản, một cách tổng quát nhất, cử tri CH có thể nói chia làm hai khối lớn. Khối gọi là MAGA sống chết với ông Trump, sẽ bỏ phiếu cho ông Trump trong mọi trường hợp, kể cả nếu ông Trump bị ngồi tù. Và khối không ủng hộ hay chống Trump. Khối này hết sức ô hợp, chưa tìm được mẫu số chung ngoài việc không chấp nhận Trump.
Trong khối ô hợp này, cho đến nay, vẫn chưa nổi lên một ngôi sao nào có thể nói là điểm tập họp của cả khối. Ông DeSantis, tuy có hậu thuẫn tương đối mạnh hơn cả đám, vẫn chỉ là một người trong đám, chia nhau số phiếu không ủng hộ Trump.
- Chưa đủ cứng cựa chống đám cấp tiến
So với ông thần Trump, TĐ DeSantis hiển nhiên ôn hòa hơn, nhưng vấn đề nhiều cử tri CH sẽ đặt ra là như vậy có đủ sức đối phó với đảng ma đầu DC, với những công tố và quan tòa côn đồ của New York như ông Alvin Bragg, hay bà Letitia James hay bà Chutkan không? Ông Trump 'du côn' như vậy mà còn bị chúng đánh te tua, thì ông DeSantis có cân tay với đám đó không?
- Nói chung về ông DeSantis
Bỏ qua những điểm lợi và bất lợi để nhìn vào thực tế, thì tương lai ông DeSantis không sáng lắm.
Thực tế là từ ngày ông DeSantis chính thức ra tranh cử, hậu thuẫn của ông tuột dốc đều đặn, một cách thật nguy hiểm. Như trong tiểu bang then chốt New Hampshire, những thăm dò mới nhất cho thấy ông đã tuốt xuống ... hạng năm, sau ông Trump dĩ nhiên, nhưng sau cả bà Haley, ông Ramaswamy và ông Christie luôn.
Nhiều quan sát viên cho rằng chủ đề tranh cử chính của ông DeSantis là chống lại 'văn hóa thức tỉnh' trong các trường học, và đây lại là chủ đề duy nhất của ông DeSantis. Đây cũng là chủ đề chung của phần lớn các ứng cử viên chính của đảng CH, nên ông DeSantis đã không nổi bật lên được, nhất là khi ông Ramaswany cũng cùng đường hướng, nhưng ăn nói mạnh bạo hơn ông DeSantis nhiều, và bà Halley thì ngược lại, ăn nói khéo hơn.
Hai tuần tới sẽ mang tính quyết định cho tương lai chính trị của ông. Ông thắng lớn tại Iowa và New Hampshire sẽ giữ ông ở thế hàng đầu trong đảng CH sau Trump, và tương lai lâu dài của ông sáng sủa thêm, cho dù năm nay sẽ thua Trump; ông thất bại, về hạng ba tại cả hai nơi sau ông Trump và bà Haley xa, nhất là thua bà Haley tại Iowa, thì ông sẽ phải về nhà chuẩn bị và thắp nhang hy vọng cho năm 2028.
-------------------
BÀ NIKKI HALEY
Bây giờ, ta bàn về bà Nikki Haley. Tại sao bàn về bà này? Thứ nhất vì đó là người phụ nữ duy nhất ra tranh cử bên CH. Thứ nhì, quan trọng hơn, theo một thăm dò của CNN, bà là người hạ sát ván cụ Biden nếu cuộc bầu TT được tổ chức ngay bây giờ; Haley 49% - Biden 43%, cách biệt cao nhất, hơn xa sai lầm sác xuất, nghĩa là bà Haley thắng chắc chắn!
Kết quả thăm dò này quả là loại... 'bom tấn' nổ ra trong chính tường Mỹ. Thăm dò này có vài đặc điểm khá lạ:
- thăm dò của CNN, cái loa phường ồn ào nhất, mà lại cho thấy cụ Biden thua ;
- thăm dò cho thấy Biden sẽ bị hạ bởi các ông Trump (47%-46%), Pence (46%-44%), Scott (46%-44%), và Christie (44%-42%); ông DeSantis ngang ngửa (47%) trong khi ông Vivek Ramaswamy thua Biden khít nút (45%-46%).
- ngoài việc so sánh Biden với các ứng cử viên CH, thăm dò này cũng cho biết nhiều tin bất lợi cho cụ Biden, chẳng hạn như hơn 2/3 (67%) cử tri của chính đảng DC KHÔNG muốn thấy Biden ra tranh cử lại.
Tại sao bà Haley lại được hậu thuẫn mạnh như vậy?
Trước khi trả lời câu hỏi này, cần phải nói ngay bà Haley mạnh, nhưng chỉ là mạnh tương đối trong khối ứng cử viên CH không kể ông Trump thôi, vì so với ông Trump, bà Haley vẫn còn thua rất xa.
Bà Haley xuất thân là dân gốc Ấn, với tên Ấn là Nimarata Nikki Randhawa, tên Haley là tên ông chồng Mỹ mà bà thành hôn năm 1996. Bà sanh năm 1972 (năm nay 52 tuổi) tại Bamberg, một thành phố nhỏ xíu của tiểu bang South Carolina, cách Charleston chừng hơn 100 dặm về phiá tây bắc. Sau khi thành hôn, bà cũng bỏ Ấn Độ Giáo, theo Thiên Chúa Giáo, hệ thống Methodist theo chồng.
Sự nghiệp chính trị của bà bắt đầu năm 2004 khi bà 32 tuổi, đắc cử dân biểu hạ viện tiểu bang South Carolina. Cuối năm 2010, bà đắc cử thống đốc tiểu bang. Là người gốc Ấn thứ nhì làm thống đốc một tiểu bang, sau ông Bobby Jindal, đắc cử thống đốc Louisiana năm 2008. Bà làm thống đốc 6 năm, tới cuối 2016, được tân TT Trump bổ nhiệm làm đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc. Bà được thượng viện phê chuẩn chức đại sứ với tỷ lệ 96 phiếu thuận và 4 chống. Trước đó có tin TT Trump mời bà làm ngoại trưởng nhưng bà từ chối, không rõ vì lý do gì. Khi bà được bổ nhiệm đại sứ, tạp chí TIME cho bà vào danh sách 100 người có ảnh hưởng lớn nhất thế giớI.
Trong cả ba chức vụ dân biểu tiểu bang, thống đốc và đại sứ, bà đều được ca tụng vì khả năng đặc biệt, được cả phe đối lập DC nể phục, cùng với các đại sứ các quốc gia khác tại Liên Hiệp Quốc.
Về quan điểm chính trị, bà là người công khai bảo thủ:
- trong tư cách một người gốc di dân, bà đòi hỏi tất cả di dân phải là những người vào Mỹ hợp pháp;
- bà chống phá thai thả giàn, chỉ chấp nhận cho phá thai tới 15 tuần hay dưới 4 tháng, tuy nhiên bà cũng kêu gọi nên du di, có thái độ nhân bản, tìm hiểu tình trạng sức khỏe, tài chánh và gia cảnh của người mẹ, khi thi hành luật phá thai này;
- bà cho rằng các quỹ an sinh xã hội -SSA, SSI- cũng như bảo hiểm y tế cho người già -Medicare- đang bị đe dọa hết tiền, nhưng không có chính trị gia nào đủ can đảm lấy biện pháp bảo vệ lâu dài; trong khi bà chấp nhận có thể phải cắt giảm ngân sách an sinh xã hội, hay tăng tuổi hưu;
- về đối ngoại, bà Haley có quan điểm khá cứng rắn, đòi gia tăng các biện pháp trừng phạt Nga sau khi Nga chiếm Crimea của Ukraine dưới thời Obama, lên tiếng chống Bắc Hàn, Iran rất nặng, và chủ trương ủng hộ Do Thái mạnh, chống việc Obama viện trợ cho các tổ chức khủng bố Palestine, công khai tố cáo Trung Cộng vi phạm nhân quyền thô bạo đối với dân Duy Ngô Nhĩ (Uyghurs)
Trước khi bà Haley ra tranh cử TT, bà đã điện thoại nói chuyện rõ ràng với ông Trump. Được ông Trump chẳng những chấp nhận mà còn khuyến khích ra tranh cử. Trong cuộc vận động, bà chỉ 'tấn công' ông Trump một cách gián tiếp tuy chủ ý của bà nhắm cụ Biden, khi bà đòi hỏi tất cả các ứng cử viên bất cứ chực vụ nào cũng cần phải đi thử nghiệm đầu óc nếu trên 75 tuổi.
Trong các vụ truy tố chống ông Trump, bà có thái độ ủng hộ ông Trump, tuy tương đối dung hòa:
- bà công khai chống lại hai vụ đàn hặc cuội TT Trump do bà Pelosi chủ động;
- về vụ giữ tài liệu mật; bà chỉ trích ông Trump đã cẩu thả, coi thường một vấn đề quan trọng, nhưng bà cũng tố cáo truy tố Trump là đòn thù quá đáng của chính quyền Biden;
- bà công khai chỉ trích TT Trump trong vụ biểu tình ngày 6/1/2021, cho là ông Trump đã không đủ mạnh tay cản cuộc biểu tình đó, và đã không bảo vệ phó TT Pence mạnh hơn;
- về những truy tố khác, bà Haley công khai lên án Biden đã vũ khí hóa ngành tư pháp để loại đối thủ chính trị;
- bà khẳng định rõ ràng sẽ ân xá Trump trọn vẹn nếu bà đắc cử;
- về ông Trump nói chung, bà công khai ca tụng TT Trump đã có công khiến cho nước Mỹ mạnh hơn, an toàn hơn và sung túc hơn, tuy cá nhân ông Trump có nhiều chuyện không tốt;
- nếu ông Trump đắc cử làm đại diện cho đảng CH tranh cử TT chống Biden, bà sẽ ủng hộ ông Trump.
Bà Haley đã có lúc gây sóng gió trên chính trường hồi đầu năm nay sau khi bà công bố tin sẽ ra tranh cử TT, khi anh da đen cấp tiến cực đoan đọc tin của đài CNN, Don Lemon, đã mỉa mai chê bà Nikki Haley, người mới loan tin ra tranh cử TT bên CH, là "đã qua tuổi vàng son" rồi -"passed prime time". Bà Haley khi đó 51 tuổi. Chưa ai nghe anh này phê bình tuổi tác của Biden. Ngay sau đó, nhiều tiếng nói đã nổi lên, tố cáo Don Lemon kỳ thị nữ giới, và đòi CNN sa thải anh ta.
Trở lại câu hỏi tại sao bà Haley lại được hậu thuẫn mạnh như vậy, phải nói một phần lớn là nhờ cuộc tranh luận đầu tiên trên TV giữa các ứng cử viên CH. Trong dịp đó, bà Haley đã biểu diễn nhiều đặc tính mà dân Mỹ có vẻ thích: điềm đạm, nói chuyện với đầy kinh nghiệm chính trường, nhưng không yếu tay, dám thẳng thắn tấn công đối thủ, đặc biệt là ông Ramaswamy khá mạnh, chê ông này là tài tử, nói chuyện lung tung không thực tế vì không có kinh nghiệm chính trị gì hết. Trong cuộc tranh luận đó, bà Haley là phụ nữ duy nhất, nhưng không có vẻ thua sút các tu mi nam tử khác.
Sách lược tranh cử của bà Haley hiện nay hiển nhiên là muốn nhắm vào khối cử tri bảo thủ CH trẻ tuổi, không muốn bầu cho ông tám bó Trump.
So sánh với một nữ chính khách gốc Ấn khác là bà Kamala Harris, đương kim phó TT của Biden, thì bà Haley hơn xa, một trời một vực, với kinh nghiệm chính trị quốc nội (thống đốc tiểu bang) và quốc ngoại (đại sứ tại Liên Hiệp Quốc) dầy đặc. Ít nhất thì bà Haley cũng hơn bà Kamala ở điểm cười tế nhị hơn, không hô hố rợn tóc gáy như bà Kamala.
Bà Haley có hy vọng gì không?
Điểm lợi lớn nhất của bà Haley là bà là... phụ nữ. Đảng CH mang tiếng không tôn trọng phụ nữ bằng đảng DC, sẽ muốn chứng minh ngược lại bằng cách bầu cho bà Haley. Điểm lợi thứ hai của bà Haley dĩ nhiên là kinh nghiệm chính trị của bà, hơn xa tất cả các ông đồng chí CH khác. Tuy thua kinh nghiệm của cụ Biden, nhưng bà hiển nhiên là sáng suốt, minh mẫn hơn rất xa cụ lẩm cẩm Biden. Điểm lợi thứ ba của bà Haley là cuộc bầu sơ bộ tại New Hampshire có thể là 'hỏa tiễn' đẩy bà lên 9 từng mây rất sớm, có thể có hậu quả vĩ đại, đe dọa ông Trump trước, rồi cụ Biden sau.
Rào cản lớn nhất của bà Haley dĩ nhiên là ông thần Trump. Trong đảng CH, dù muốn hay không, ông Trump vẫn thống trị hoàn toàn. Tất cả các thăm dò đều cho thấy ông Trump hạ bà hết, từ gần một chục điểm tới hai ba chục điểm.
Theo các thăm dò mới nhất, trên toàn quốc, bà Haley đứng hạng ba, sau các ông Trump và DeSantis. Tuy nhiên, tại New Hampshire, một tiểu bang then chốt có bầu sơ bộ một tuần sau Iowa, bà Haley đứng hạng nhì, sau ông Trump. Sau đó, tiểu bang nhà của bà là South Carolina sẽ có bầu sơ bộ. Ngay tại đây, bà Haley cũng thua ông Trump rất xa, nhưng nếu bà đại thành công tại Iowa và New Hampshire thì cuộc diện có thể sẽ thay đổi.
Thật ra, hạng nhì hay hạng ba đều vô nghĩa khi chỉ có hạng nhất mới đáng kể. Có tin bà Haley là ngôi sao 'ngầm' của đảng CH. Nếu bất ngờ, bà hạ được ông Trump, hay đứng hạng nhì, khít nút sau ông Trump trong hai cuộc bầu sơ bộ đầu tiên tại Iowa và New Hampshire, và với những truy rượt kinh hồn mà đảng DC đang đánh Trump, rất có thể bà Haley sẽ được chú ý và hậu thuẫn hơn nhiều. Nếu cuối cùng, bà Haley được cử tri CH chọn làm đại diện, cụ Biden sẽ gặp đại họa.
Một viễn tượng thực tế hơn là vào năm 2028, rất có thể nước Mỹ sẽ thấy một cuộc tranh cử TT quái lạ nhất, giữa hai bà Mỹ gốc Ấn hết: bà Kamala và bà Haley!
Ảnh hưởng của khối dân Mỹ gốc Ấn thật sự rất lớn ở Mỹ trong khu vực kinh doanh với những ông gốc Ấn đang lãnh đạo các đại tập đoàn như Google, Microsoft, YouTube, IBM, Starbucks,... Trong vài năm nữa, ta sẽ thấy một bà gốc Ấn làm TT Mỹ?
