Đọc báo hay coi TV thời gian qua,
ai cũng thấy trong lịch sử chính trường Mỹ chưa bao giờ lại có cảnh bát nháo,
loạn đả như trong hai năm qua, từ ngày ông Trump lên làm tổng thống. Chưa bao
giờ nước Mỹ bị phân hóa nặng như bây giờ.
Tình trạng này bảo đảm các sử gia
và học giả trong tương lai sẽ tốn rất nhiều mực và nước miếng.
Trách nhiệm trong việc tạo phân hoá
chưa từng thấy trong chính trường Mỹ hiện nay đến từ cả hai phe Dân Chủ và Cộng
Hòa, từ các dân biểu, nghị sĩ cho đến tổng thống, và cả truyền thông luôn. Truyền thông trên nguyên tắc là một thứ ‘lực
lượng thứ ba’ trung lập, nhưng trên thực tế đã gắn chặt với phe cấp tiến DC,
nên tuy hai mà một, nên chỉ có hai phe nhẩy tango là CH và cấp tiến.
Nói nhẩy tango với nhau nghe có vẻ vui vẻ, thân thiện, nhưng phải nói là một
cuộc nội chiến một sống một còn thì mới đúng. Mà cũng chỉ là một tiếp nối trầm
trọng hơn của tình trạng dưới thời Obama là người mà Washington Post đã phong
chức ‘tổng thống tạo phân hóa nhất lịch sử’.
Thái độ chống TT Trump hiện nay của
phe DC có vẻ như là thái độ của một người thua cuộc không quân tử, không chấp
nhận thua một cách sòng phẳng, tìm mọi cách để xóa bàn cờ, chơi lại.
Công bằng hơn, vấn đề không giản dị
như vậy. Đây không phải là lần đầu tiên phe DC thua cuộc. Vậy tại sao bây giờ lại
‘dở chứng’ chống mạnh như vậy? Câu hỏi là TT Trump đã và đang làm gì để bị chống
phá tàn bạo như vậy?
Nhìn về phiá TT Trump, ta thấy ngay
một tổng thống quả thực… không giống bất cứ một tổng thống nào khác trong lịch
sử Mỹ.
TT Trump tuy là một cụ cổ lai hy
nhưng lại có ‘sinh lực’ của một thanh niên tuổi đôi mươi, chưa giải quyết xong
chuyện này đã ôm đồm thêm năm bẩy việc khác, 3 giờ sáng vẫn tuýt qua tuýt lại để rồi 8 giờ sáng họp nội các tỉnh bơ sau khi làm một ly
cà phê Mỹ nhạt hơn nước rau muống, hung hãn tả xông hữu đột, đánh đấm tứ
bề chẳng chừa ai. Không phải vô cớ mà ông ta dám gọi ông Jeb Bush là “low
energy Jeb” và ông Joe Biden là “sleepy Joe”.
Cái luồng sinh lực đó lây chuyền
qua tất cả mọi người chung quanh, khiến khó ai có thể ngủ gật bên cạnh ông: chống
thì chống tới mù quáng, ủng hộ thì cũng ủng hộ tối tăm mặt mũi. Từ đó sinh ra bệnh
‘cuồng’, là một hiện tượng chưa từng có. Trước đây chẳng ai cuồng mê hay cuồng
chống Obama, Bush hay Clinton. Bây giờ thì hầu như ai cũng đâm ra cuồng hết, không
cuồng chống thì cuồng mê!
Cách hành xử của TT Trump lại cực
luộm thuộm, đưa vào tay các đối thủ đủ kiểu súng đạn để bắn mình.
Người ta tố ông bất nhất, nay làm
chuyện này mai làm ngược lại, nói láo tỉnh queo, tuýt vung vít, huyênh hoang
phóng đại đủ chuyện tốt cho mình và xấu cho đối thủ, coi thiên hạ như ruồi, từ
đối thủ đến đồng minh và phụ tá, bất cần mọi cung cách hành xử cổ điển trong
khuôn phép,…
Người ta cũng chỉ trích TT Trump ăn
nói hoàn toàn ngoài ‘phong cách’ tiêu biểu của chính trị gia, dùng ngôn ngữ
bình dân nhất, gọi là ngôn ngữ chợ búa, không có tư cách của một quốc trưởng.
Đã vậy, lại còn cái ‘tật’ là ưa nói
toạc móng heo. Mới đây, ông tuyên bố tỉnh bơ nếu có người ngoại quốc nào muốn
cung cấp tin xấu về đối thủ, ông sẽ lắng tai nghe ngay. Tuy có thể chân thật vì
là chuyện tất cả mọi chính khách, kể cả bà Hillary và ông Obama đều đã làm,
nhưng lại là tặng cho đối thủ cơ hội nhẩy bổ vào công kích “Trump công khai mời
ngoại quốc can dự vào chính trị Mỹ, phản quốc!”.
Tóm lại, cách xử thế của TT Trump,
khó ai có thể chối cãi, quả là luộm thuộm, đầy sai sót để có thể bị chê trách, tấn công, tuy khó biết được những
sai lầm này thật ra là sai lầm thật hay lại là những khiêu khích có chủ đích của
ông thần Trump.
Một người mà tư cách có nhiều vấn đề
như vậy, tại sao lại có một nửa nước Mỹ hoan hô? Câu trả lời rất rõ cho những
người mắt mở. Tại vì cái nửa nước Mỹ đó hiểu được đâu là diện đâu là điểm, đâu
là chuyện lớn đâu là chuyện nhỏ. Tại vì họ nhìn vào cuộc sống của họ, vào niềm
tin tôn giáo của họ, công ăn việc làm của họ, bảo hiểm y tế của gia đình họ, an
toàn không bị khủng bố đe dọa họ. Tại vì họ chán ngán cảnh đại cường Mỹ càng
ngày càng hèn yếu trên thế giới, gập người xin lỗi cả những tay độc tài nhí và
khủng bố điên.
Tại vì họ nhìn vào kết quả của việc
làm chứ không nhìn vào cách làm. Tại vì họ nhìn vào bức tranh chiến lược lớn chứ
không nhìn vào cá nhân con người Trump. Trump đến rồi đi, who cares? Trump có
thất cử năm tới cũng chẳng ai dọn nhà đi Congo như trước đây đã có nhiều người
bốc phét dọa đi Zimbabwe nếu Trump đắc cử. Trong khi cuộc sống của họ vẫn còn
đó cho tới khi họ chết, hay xa hơn nữa, cuộc sống của con cháu họ vẫn còn đó. Họ
sống trong cái an toàn tinh thần và vật chất Trump mang lại cho họ, với cái
công việc Trump giúp họ có được,… Gần 5 triệu người đã có việc làm từ ngày ông Trump tuyên thệ, có đáng kể không? Có
quan trọng hơn chuyện Trump ăn bánh trả tiền cách đây cả chục năm không? Có
quan trọng hơn chuyện Trump khoe nhiều người tham dự lễ nhậm chức của ông
không?
Tại vì họ thấy được đằng sau cách
hành xử luộm thuộm, thậm chí thiếu tư cách đó, lại là những viễn kiến hơn người.
Quả vậy, TT Trump thật sự hơn người vì có cái nhìn chiến lược rất rõ, rất xa,
nhìn thấy con đường dài phải đi, những sai trái cần phải sửa đổi. Cái khẩu hiệu
“Make America Great Again” nói lên đầy đủ cái nhìn của ông. Và đặc biệt hơn cả,
ông là người dám làm một cái gì để sửa sai, chấp nhận khó khăn và thử thách. Đó
chính là điểm ‘không giống ai’ của TT Trump.
Nước Mỹ có những chuyện sai trái
gì? Tại sao không còn là ‘great’ đến nỗi phải cố gắng để ‘great again’?
Xã hội Mỹ càng ngày càng mất phương
hướng, nhân danh cái gọi là ‘phải đạo chính trị’ mà chính xác hơn, phải gọi là
‘phải đạo cấp tiến’. Phe cấp tiến và đảng DC cùng với TTDC, đang dắt nước Mỹ
vào một thế giới mới, trong đó nền tảng văn hoá, văn minh, đạo đức, giá trị tinh
thần và tôn giáo cổ truyền của cả nước Mỹ và dân tộc Mỹ đang bị lật bốn vó lên
trời, để được thay thế bằng những ‘tư duy’ quái lạ như da trắng là cái tội mà
da màu là chân chính, black power đáng tung hô nhưng white power đáng phỉ nhổ, chống
cộng là phát xít, cộng sản núp dưới cái danh từ hoa mỹ hiền lành 'xã hội chủ nghiã' là nhân bản, chính
quyền có trách nhiệm lo làm cho ‘dân nghèo đảng mạnh’, càng nhiều người lệ thuộc
trợ cấp càng thành công, di dân có quyền vừa tràn qua biên giới vừa đốt cờ Mỹ, quốc hội ra luật bảo đảm an toàn cho di
dân phạm luật, đồng tính là anh hùng, chuyển giới là can đảm, cầu tiêu
xài chung, giới tính được định theo ý muốn chứ không phải theo thân xác, con cái nhìn ‘bố mẹ’ không biết ai bố ai mẹ,
thiên hạ nhìn ‘vợ chồng’, không biết ai chồng ai vợ, thai nhi ngày nào còn
trong bụng thì vẫn chỉ là cục thịt thừa người mẹ toàn quyền cắt bỏ tùy hỷ, phụ
nữ hãnh diện đội mũ tai mèo màu hồng (mà kẻ này không dám giải thích ý nghiã) xuống đường với những biểu
ngữ trẻ em dưới 21 tuổi không
được đọc, người gọi God là mê tín hận thù đáng miệt thị, người kêu Allah
là có đức tin cần tôn trọng,… Còn vô số chuyện quái dị khác.
Có cái gì thật chéo cẳng ngỗng khi
phe cấp tiến ồn ào sỉ vả tổng thống thiếu văn hóa trong khi chính họ lại liệng văn
hóa của cả một dân tộc xuống cống. Họ chửi tổng thống ăn nói thô tục nhưng dạy cho con gái tỵ nạn Việt viết biểu
ngữ “Đ... ICE” nghênh ngang xuống đường không một chút xấu hổ!
Dĩ nhiên, cả nửa nước Mỹ ‘văn minh
tiến bộ’ hoan nghênh luồng gió mới, chạy theo cái họ cho là bánh xe lịch sử tiến
hoá nhân loại, nhưng cũng có một nửa nước Mỹ ‘cổ lỗ bảo thủ’ lo sót vó nhưng
không biết phải làm gì hay có thể làm gì.
Cho đến khi ông Trump xuất hiện.
Tìm cách tái lập cái tôn ti trật tự gia đình đã có từ mấy ngàn năm lịch sử nhân
loại trên cả thế giới, phục hồi những giá trị luân lý cổ truyền của Mỹ, là những
yếu tố nền tảng đã đưa nước Mỹ từ vài trại định cư của di dân Âu Châu trở thành
đại cường hùng mạnh nhất lịch sử nhân loại chỉ trong vòng 300 năm.
Đụng ngay phản ứng của phe ‘văn
minh cấp tiến’. Họ chống đánh bằng cách nào? Kích động tâm lý bằng cách khai
thác, phóng đại những sai lầm của ông Trump để công kích, cản mọi việc làm của
ông. Tố ông Trump theo phe ‘thượng tôn da trắng’, kỳ thị tất cả màu da ngoài da
trắng, miệt thị người nghèo, bài bác tất cả tôn giáo ngoài ky tô giáo, không
tôn trọng phụ nữ. Họ tìm đủ cách bóp méo, xuyên tạc, fake news, để bôi bác tư
cách cá nhân, hạ uy tín của ông.
Công bằng mà nói, đảng DC không phải
tự nhiên vô cớ biến thái đến mức điên cuồng như vậy. Thật ra, họ cảm thấy họ
đang bị đe dọa, chẳng những sự tồn vong của đảng DC bị đe dọa, mà ngay cả nền tảng
triết lý nhân sinh quan cấp tiến cũng bị đe dọa đến tận gốc. Một cuộc chiến
sinh tử.
Cái nguy hại ngắn hạn là gây rối loạn
chính trị, gây khó khăn khiến tổng thống không thực hiện được những chuyện ông
đã hứa và dân đã bầu để ông làm, lập pháp tìm cách lấn át hành pháp làm lung
lay cái thế chân vạc tam quyền phân lập. Nhưng cái nguy hại lớn hơn là tạo tiền
lệ, nghiã là trong tương lai lâu dài, cả hai đảng mỗi lần thua đều sẽ bác bỏ việc
đã thua, tìm đủ cách phá và lật ngược kết quả bầu cử. Hậu quả hiển nhiên là nền
tảng của thể chế dân chủ kiểu Mỹ thực sự bị đe dọa đến tận cốt lũy. Thể chế
dân chủ này dựa trên quyết định của dân, qua bầu bán tuyệt đối tự do. Trong chế
độ dân chủ kiểu Mỹ, ai cũng có quyền chống đối khi họ khác ý với chính quyền, nhưng
khi những người thua cuộc tìm mọi cách ‘đảo chánh’, lật đổ chính quyền dân bầu,
khi kết quả bầu bán bị phủ nhận thì nền tảng thể chế dân chủ đó dĩ nhiên đã bị
lung lay tận gốc rễ.
Ở đây, không còn là vấn đề quyền lợi
tối thượng của quốc gia, bảo vệ định chế, mà chỉ là chuyện… tìm chiến thắng cho
đảng bằng bất cứ giá nào.
Ông Trump nhìn thấy có đảng đối lập
DC dĩ nhiên. Nhưng ông cũng nhìn thấy cái đảng đối lập đó tự nó không nguy hiểm
lắm, vẫn là một tổ chức mà ông coi thường vì thiếu nhân tài, thiếu sách lược,
mà triết lý kinh bang tế thế đã không thu hút được thiên hạ, thậm chí đi quá xa
về phiá tả, xa hơn suy tư của người dân Mỹ bình thường. Việc đảng DC đại bại
trong cuộc bầu cử năm 2016, từ cấp tổng
thống đến toàn thể các cấp chính quyền tiểu bang và địa phương đã là một bằng
chứng quá rõ, bất kể việc đảng DC tìm cách bào chữa bằng cái fake news ‘thông đồng
với Nga’.
Cái viễn kiến hơn người của TT
Trump là ông cũng hiểu rõ quyền lực thực tế quá mạnh, ảnh hưởng quá lớn trên quần
chúng của truyền thông đang sát cánh với phe cấp tiến đối lập. Hiểu rõ đến độ biết
cách triệt để khai thác phương tiện này, rồi sau khi đã thành công, tìm đủ cách
triệt hạ phương tiện đó, không cho đối phương xử dụng.
Ngay trong mùa vận động tranh cử,
ông Trump, một ‘bậc thầy’ về ngành truyền thông, hiểu rõ chìa khóa của thành công là việc làm sao hình ảnh
và tên tuổi của mình nằm trên trang nhất các báo và trong phút mở đầu các
chương trình TV. TTDC công kích ông Trump luôn đấm ngực coi cái tôi quá lớn mà
không hiểu đó chính là chiến thuật hữu hiệu nhất trong cái thể chế chính trị đặc
biệt của Mỹ, khi mà một chính khách muốn thành công, luôn luôn phải đấm ngực
khoe là mình tài giỏi nhất. Khiêm tốn theo truyền thống Á Đông sẽ không ngóc đầu
lên được ở cái xứ này. Cái ‘chân lý’ này, chỉ cần nghe bất cứ bài diễn văn vận
động tranh cử của bất cứ chính khách thuộc bất cứ đảng nào, là thấy rõ ngay.
Căn bản của ‘nghệ thuật tranh cử’
là chỉ cần có tin tức về mình trên mặt báo hay trên TV, bất cần tin tốt hay xấu.
Tin tốt sẽ giúp tạo nghi ngờ trong đầu những người chống mình. Tin xấu sẽ gây tức
tối trong đám cử tri của mình, kích thích họ đi bầu cho mình. Đó là cách vận động
hữu hiệu nhất mà ông Trump đã hiểu rõ hơn bất kỳ ai khác. Có tin gì thì tốt,
không có tin gì thì ông quậy cho ra tin, tuyên bố hay tuýt bậy bạ gây sốc nếu cần,
chỉ cốt truyền thông đưa tên ông lên. Và cái truyền thông ham tin giựt gân vì
tiền đã mắc ngay bẫy của ông Trump. Các chuyên gia ước tính ông Trump đã được
truyền thông quảng cáo miễn phí tính ra trị giá tới cả vài trăm triệu đô, trở
thành một trong những yếu tố quan trọng nhất đưa ông vào Tòa Bạch Ốc.
Sau khi thành công, TT Trump
‘chặt cầu’, tìm cách chặn ảnh hưởng của TTDC. Bằng hai cách. Một là liên tục hạ
uy tín của TTDC bị tố là phe đảng, fake news. Và hai là tìm cách nhẩy qua đầu
TTDC, đi thẳng vào quần chúng qua các tuýt hàng ngày.
Truyền thông cổ điển, từ báo in đến
TV, đang đi vào thùng rác của lịch sử, cạnh tranh không nổi với các phương tiện
truyền thông xã hội đại chúng như các diễn đàn, facebook, tweeter,… Với các tuýt
của TT Trump, TTDC càng ngày càng trở thành thừa thãi, còn khó sống hơn nữa.
Dĩ nhiên cũng đụng ngay phản ứng của
TTDC. TTDC trả đũa. Những báo lớn hay đài TV lớn, đã chấp nhận vứt cái uy tín lớn
của họ vào thùng rác, quay qua loan tin đến hơn 90% bất lợi cho TT Trump. TTDC
bị mặc cảm đã bị lợi dụng hay bị lừa, vô tình giúp ông Trump vào Tòa Bạch Ốc phải đánh Trump để hả giận, cộng thêm
vấn đề sinh tồn phải hạ Trump để tồn vong.
Cái đau đầu cho đảng DC cũng như
cho TTDC là cho đến nay, bất kể những tấn công tàn bạo nhất, ông thần Trump vẫn
là một thứ đá nam châm có sức thu hút thiên hạ cực mạnh. Theo một nghiên cứu mới
của Washington Post, sức thu hút của TT Trump hiện nay cao hơn sức thu hút của
tất cả hai tá ứng cử viên DC cộng lại (xem bài trên trang Báo Mỹ tuần này). Bất
cứ TT Trump làm gì hay nói gì cũng gây chú ý dù làm bậy, nói sai. Thu hút sự
chú ý của thiên hạ, đó chính là bí quyết thành công trong chính trị hiện đại Mỹ.
TT Trump là một đe dọa sinh tồn –existential threat-
cho đảng DC, cho TTDC, và cho tư tưởng cấp tiến thiên tả. Ông đang tấn công,
tìm cách ngăn chặn sự trổi dậy của tư tưởng ‘tân xã hội chủ nghĩa’
[neo-socialism], những tư tưởng ‘phải đạo chính trị’ quái dị, sự bành trướng của
Nhà Nước Vú Em đang muốn ‘quốc hữu hoá’ hệ thống y tế, hệ thống giáo dục, hệ thống
an sinh, luôn cả tổ chức kinh tế qua những thủ tục luật lệ kinh doanh cực rườm
rà và khắt khe.
Mặt khác TT Trump cũng đang cố tìm cách bảo
vệ quyền lực của tổng thống, không phải của TT Trump mà là của chức vị tổng thống,
một định chế cột trụ trong thể chế chính trị Mỹ, bảo vệ nguyên tắc tam quyền
phân lập, và bảo vệ kết quả bầu cử, tức là bảo vệ nguyên tắc tôn trọng ý dân.
Tất cả những tranh cãi đôi co lắt nhắt giữa TT
Trump và phe cấp tiến ta thấy qua tin tức thời sự chỉ là phần nổi rất nhỏ trong
một tảng băng đá mà phần ngầm lớn gấp trăm lần phần nổi.
Cái viễn kiến nhìn xa của TT Trump không chỉ giới hạn
trong các vấn đề đối nội, mà còn ra khỏi biên thùy Mỹ rất xa.
Trên nguyên tắc, giải pháp lý tưởng cho mọi khác biệt
quyền lợi là giải pháp mà Mỹ gọi là ‘win-win’, tức là ‘anh được lợi, tôi cũng
được lợi’. Nhưng thực tế địa chính trị thế giới là chỉ có những giải pháp “anh
thắng, tôi thua; tôi thắng, anh thua’, chẳng bao giờ có chuyện ‘chúng ta cùng
thắng’.
Khi TC bán qua Mỹ hơn 500 tỷ hàng trong khi chỉ mua
có 100 tỷ hàng Mỹ, thì Mỹ thua khẩm. Khi các công ty Mỹ dọn hãng xưởng đi Tầu hay
các xứ chậm tiến khác thì nhân công Mỹ mất job. Khi TC kiểm soát được cả Biển
Đông thì tất cả các đối tác kinh doanh quan trọng nhất của Mỹ ở Á Châu trở
thành ‘thuộc địa’ của TC. Khi Nga chiếm Crimea, mở đường biển xuống Trung Đông
thì quyền lợi của Mỹ trong vùng mỏ dầu hỏa của cả thế giới bị trực tiếp đe dọa.
Khi cậu Ấm có đủ bom nguyên tử thì Nam Hàn sẽ bị xóa khỏi bản đồ. Khi các nước
Tây Âu bán cái chuyện quốc phòng cho Mỹ thì dân Mỹ mất tiền trong khi thanh
niên Mỹ chết.
Tất cả những chuyện này đều gây thiệt hại cho quyền
lợi của Mỹ, chuyện lộ liễu ai cũng thấy, nhưng khổ cái là chẳng có tổng thống Mỹ
nào dám nhúc nhích cản lại, nhất là TT Obama, hoàn toàn mãn nguyện với việc
‘lãnh đạo từ sau lưng’, tối ngày lo vái lạy xin lỗi tứ phương.
Những vị tổng thống đó nhìn thấy những rủi ro lớn
ngay trước mắt, nhưng họ đã không nhìn thấy hay không dám nghĩ đến những rủi ro
còn lớn hơn gấp vạn lần trong đường dài. Cái điểm yếu nhất của thể chế chính trị
Mỹ là các chính khách Mỹ, không có ai có thể nhìn xa hơn cuộc bầu cử tới. TT
Trump đã nhìn xa hơn và đã dám cố gắng làm một cái gì để lật ngược thế cờ, cho dù
khó khăn cao hơn núi. Vì TT Trump cũng chẳng giống bất cứ tổng thống nào khác ở
điểm ông… bất cần chức tổng thống. Việc cần làm thì phải làm thôi. Năm tới, có
mất cái job không lương, ông cũng vẫn còn là tỷ phú, vẫn còn vợ đẹp con khôn.
Mà khỏi nhức đầu.
Cuộc chiến của TT Trump không có gì dễ dàng hết.
Thành công hay không, không ai biết. Ông sẽ tái đắc cử hay không cũng chẳng ai
đoán được. Vét đầm lầy không phải là chuyện dễ khi có quá nhiều rắn rít trong đầm.
Không khéo sẽ bị rắn rít cắn chết.
Bất kể thành công hay thất bại, TT Trump sẽ đi vào
lịch sử như một tổng thống để lại dấu ấn quan trọng nhất, hay nói theo Mỹ, the
most consequential president.